Vooroordelen over natuurlijke bouw
Ecologisch, natuurlijk en biobased bouwen wordt vaak geassocieerd met een aantal vooroordelen die negatief kunnen doorwerken bij het al of niet kiezen voor deze bouwwijzen. Wanneer je je houdt aan bepaalde spelregels dan zijn deze vooroordelen meestal onterecht. Hieronder worden enkele van deze vooroordelen ontkracht.
Is natuurlijk bouwen duur?
Vooroordeel: je betaalt veel meer voor ecologische bouwmaterialen.
Bouwen met natuurlijke materialen is zo duur als je het zelf wilt of kan maken. Als je de woning geheel afgeeft aan een reguliere aannemer zal je 10/15% meer kwijt zijn dan bouwen met reguliere, niet-natuurlijke materialen. Het bouwen met natuurlijke materialen is vooralsnog zeer arbeidsintensief en de arbeidskosten van een aannemer lopen daardoor snel op. Met name het bouwen met natuurlijke materialen is het goed mogelijk, met de nodige kennis en ervaring, om dat zelf te doen, eventueel met hulp van familie, vrienden en met workshops.
Bovendien is hergebruik zeer goed mogelijk en is het verlies aan natuurlijke materialen op deze manier gering.
Het laten bouwen met natuurlijke materialen valt waarschijnlijk duurder uit, maar door een aantal dingen zelf te doen kan je besparen op arbeidskosten van een aannemer.
H
Een strobalen huis waait toch zo weg?
Vooroordeel: Iedereen kent natuurlijk het sprookje van de 3 biggen: stro waait weg!
De lichtste strobouw methode, de Nebraska-stijl (lastdragend), is inderdaad een stuk lichter dan metselwerk of beton, maar toch een stuk zwaarder dan houtskelet. Dit komt door de pleisterlagen aan beide kanten van de strobaal van ongeveer 35mm dik. Een strobalen wand met pleisterlagen weegt minimaal 120kg/m2. Hiermee blijft het een relatief lichte constructie, wat juist gunstig is voor de duurzaamheid. De strobalen worden eventueel middels spanbanden extra aangespannen tijdens het bouwen en later bepleisterd. Het geheel, vooral door het pleisterwerk, is verassend sterk. Zelfs zo sterk dat het, mits er een aantal maatregelen worden getroffen, zelfs goed volstaat in aardbevingsgevoelige gebieden.
In de meeste strobalen woningen in Nederland wordt de dragende constructie gevormd door een houtskelet, het stro heeft geen dragende functie maar dient alleen ter opvulling en isolatie. De houtskeletconstructie is op conventionele manier berekend om het gewicht van het dak en de vloeren te kunnen dragen.
Een strobalenwand met pleisterwerk of in combinatie met een houtskelet, is dus zodanig sterk dat hij niet zomaar weggeblazen kan worden, wat ook bewezen is door diverse officieel internationaal erkende tests.
H
Hoe goed isoleert stro?
Vooroordeel: bij een strobalen huis krijg je wanden van minstens 1 meter dik om de woning goed geïsoleerd te krijgen.
Iedereen weet dat strobalen goed isoleren, maar hoe goed is nou eigenlijk de vergelijking met conventionele isolatie materialen? Uit recente Europese tests blijkt dat stro in kleine monsters een lambdawaarde van 0,045 W/mK te hebben, direct vergelijkbaar met steenwol. Herleid naar een complete strobalen wand van 460mm dikte, betekent dit een R-waarde 8,3 – 9,1m2K/W. In de praktijk blijkt de isolatiewaarde van een bepleisterde strobalenwand lager te liggen*, echter nog altijd R-waarde 5-6 (lambdawaarde van 0,065 W / mK). Dat is nog steeds twee keer zoveel als gebruikelijk en dat is ruim voldoende (bouwbesluit eist in 2015: 4,5 m2 K/W).
Dit is echter nog niet alles, stro en andere organische isolatiematerialen zijn veel beter in staat om warmte te bufferen. Het effect hiervan is dat warmte of koude vertraagd wordt doorgelaten. Bij strobalenbouw wordt dit effect nog eens versterkt door de thermische massa van de pleisterlagen aan binnen en buitenzijde van de strobalen. Een strobalen wand is een welhaast ideale combinatie van hoge isolatie en thermische massa. Er is geen ander isolatie materiaal denkbaar met dezelfde gunstige eigenschappen tegen zulke lage kosten.
Een strobalen wand isoleert dus zelfs veel beter dan de conventionele isolatie materialen, en je muur wordt niet 1 meter dik maar maximaal 460mm tegenover een conventionele muur van vaak 550mm dik.
* Het verschil tussen kleine monsters en hele dikke lagen doet zich voor bij alle vezelige isolatiematerialen door interne convectie (lucht circulatie in het isolatie pakket). Hoe dikker de isolatielaag hoe sterker dit verschijnsel zich voordoet.
Zijn strobalen niet brandgevaarlijk?
Vooroordeel: stro is zeer brandbaar, dus een strobalen huis vliegt bij het kleinste vonkje natuurlijk in de hens!
Of strobalen brandgevaarlijk zijn, is vrijwel altijd de eerste vraag die gesteld wordt. Internationaal zijn diverse officiële tests uitgevoerd. Keer op keer wijzen deze tests uit dat een bepleisterde strobalen wand juist uitstekend brandwerend is. Volgens recente Duitse en Oostenrijkse brandtesten heeft een strobalen wand, die van binnen en van buiten bepleisterd is met een twee cm dikke leemlaag, een brandweerstand van 90 minuten en dat voldoet aan het bouwbesluit. Het resultaat van de Oostenrijkse test: gewoon brandbaar tot moeilijk brandbaar, klasse B2-B1.
Zelfs onbepleisterde strobalen branden slecht. Het losse stro aan de buitenkant brandt nog wel. Maar wanneer dat is verbrand zorgt de verkoolde buitenkant in combinatie met de dichte pakking van het stro in de baal dat het verder zeer moeilijk brand. Het is te vergelijken met het verbranden van een telefoonboek, probeer dat maar eens voor elkaar te krijgen. Het is daarom verstandig om los stro tijdens het bouwen zo snel mogelijk af te voeren en zo snel mogelijk de eerste pleisterlaag aan te brengen aan zowel de binnen- als de buitenkant.
Losse strobalen, nog niet verwerkte strobalen en met name los stro zijn dus brandgevaarlijk. Tijdens de fase van het verwerken van de stro wordt roken en het gebruik van open vuur op de bouwplaats afgeraden. Wanneer de wand is afgewerkt, voldoet het aan de brandveiligheidseisen van het bouwbesluit.
Stro kan toch composteren?
Vooroordeel: stro houdt veel vocht vast en dan gaat het hele zaakje rotten.
Als de basisprincipes van strobouw worden gerespecteerd, kan een strobouwhuis heel lang meegaan. Er zijn dergelijke huizen van meer dan 100 jaar oud bekend, daarvoor werd er niet met stro gebouwd. Stro als bouwmateriaal is al bekend in de tijd van de Egyptische farao’s, van voor onze jaartelling.
Het stro dat verwerkt wordt in een woning moet droog zijn en droog blijven. Zorg er dus altijd voor dat het stro droog vervoerd en opgeslagen wordt. Het voordeel van bouwen met een houtskeletconstructie is dat je al het dak kan plaatsen voor je met het stro begint.
Tijdens de bouwfase moet je rekening houden met het weer (zoek naar zonnige periodes!) De nog niet bepleisterde stro wanden moet je beschermen tegen de regen die van boven in de muur kan vallen, door ze zorgvuldig met plastic zeil af te dekken. Door de afwerking van de strowanden met pleister blijft het stro droog: binnen leem, buiten meestal kalkpleister. Voldoende dak-overstek geeft extra bescherming en verhoogt aanzienlijk de levensduur van het complete bouwwerk.
Leem of kalkpleister zijn damp-open materialen: als er toch vocht binnendringt, kan het stro gewoon weer drogen.
Een stro-huis zal niet gaan composteren wanneer je het basisprincipe handhaaft: ‘zorg voor een hoed, een regenjas, en laarzen’ en zorg dat je bouwt met droge strobalen.
Stro trekt toch muizen en ander ongedierte aan?
Vooroordeel: muizen houden van stro, dus mijn muur gaat er vol mee zitten!
Een strobalenhuis is niet aantrekkelijk voor muizen of andere ongedierte.
Stro is de droge stengel van een graangewas en bestaat hoofdzakelijk uit cellulose, in tegenstelling tot hooi dat wel voedingstoffen bevat. Door het gebrek aan voedingstoffen laten knaagdieren en insecten stro links liggen en geven de voorkeur aan betere alternatieven. Om alle risico’s uit te sluiten is het belangrijk om alle oppervlakken goed te bepleisteren vooral de onderste randen. De praktijk bewijst dat eenmaal bepleisterde strobalenwanden niet aantrekkelijk zijn voor ongedierte zelfs niet als nestplaats.
Van stro krijg je toch hooikoorts?
Vooroordeel: al dat stro, daar ga ik van niezen!
Als eerste: stro is geen hooi. Hooi is gemaaid gras met zaden, pollen enzovoort. In stro zitten enkel halmen. Goed stro bestaat uit de stengels van het graan en niet de aren. In Denemarken zijn testen gedaan om de belasting van een verwerker van stro tijdens de bouw te bepalen. Hieruit blijkt dat voor een gezond persoon geen gevoeligheid is te verwachten, ook niet bij regelmatige blootstelling bij professionele verwerking. Stro heeft na verloop van tijd wel stof bij zich en van stof in de lucht kan men in het algemeen gaan niezen. Bij stofrijke werkzaamheden zoals het scheren van de balen is het dragen van een stofmasker aan te bevelen, maar dat is nodig bij elke stoffige bezigheid. Eenmaal bepleisterde strobalen geven geen aanleiding tot allergische reacties.
Van stro krijg je dus géén last van hooikoorts, het geeft ook geen aanleiding tot andere allergieën.